Ҫак кунсенче РФ Президенчӗн премине кам илесси паллӑ пулнӑ. Влаҫ органӗсен официаллӑ порталӗ пӗлтернӗ тӑрӑх, пӗлтӗрхи пӗтӗмлетӗве кура «Вӗренӳ» наци проектӗнче РФ Президенчӗн премине кӑҫал пирӗн республикӑри 65 ҫамрӑк илӗ.

2013 ҫулта ку премие 46 ҫын тивӗҫнӗ. Кӑҫал вара Шупашкартан — 38, Ҫӗнӗ Шупашкартан — 6, Тӑвай районӗнчен — 4, Шупашкар районӗнчен — 3, Сӗнтӗрвӑрри районӗнчен — 2, Ҫӗрпӳ районӗнчен — 2 ҫын преми илӗҫ. Лауреатсен йышне ҫавӑн пекех Канашри, Ҫӗмӗрлери, Улатӑрти, Куславкка районӗнчи ҫамрӑксем кӗнӗ.

Лауреатсенчен 6-шӗ Раҫҫейӗн тӗрлӗ регионӗнче вӗренеҫҫӗ. 16 ҫамрӑк 60-шар пин тенкӗ илӗ. 49-шӗ 30-шар пин тенке тивӗҫнӗ.

Вӑл кӑна мар-ха. паллах. Анчах районсемпе хуласен хыснине кӗрекен налук тата налук мар тупӑша илсен, уйрӑм ҫынсен тупӑшне кура хурса паракан налука пула «кӗмӗл» нумайрах кӗрет.

Иртнӗ ҫул муниципалитетсен хыснине пурӗ 21,4 миллиард тенкӗ укҫа килнӗ. Ку вӑл виҫӗм ҫулхинчен 0,1 процент сахалтарах тенине пӗлтерет. Асӑннӑ суммӑран 7,6 миллиарчӗ — налук тата налук мар тупӑш.

Муниципалитетсем хӑйсем тупӑш илесси унчченхи ҫулхинчен 1,2 процент ӳснӗ. Ку енӗпе Элӗк, Канаш районӗсем уйрӑмах лайӑх кӑтартупа палӑраҫҫӗ. Пӗтӗмпе вара ҫак цифра 13 мунципалитетра пысӑкланнӑ. Укҫана вӗсем, тӗпрен илсен, патшалӑх тата муниципалитет харпӑрлӑхӗнчи пурлӑхпа усӑ курнипе тата хӑйсен пурлӑхне сутса тунӑ.

Налук тата налук мар тупӑша пӗлтӗр унчченхи ҫулхинчен чакарнисем вуннӑн: Ҫӗнӗ Шупашкар, Улатӑр, Канаш, Ҫӗмӗрле хулисем, Сӗнтӗрвӑрри, Елчӗк, Пӑрачкав, Шупашкар, Комсомольски, Красноармейски районӗсем.

Вырӑнти хыснасем епле тупӑша пула тулнине тишкерсен, тӗп пайӗ, 42,6 проценчӗ, уйрӑм ҫынсене хурса паракан налука тивет.

Нарӑсӑн 7-мӗшӗнче Раҫҫейре Хӗллехи спорт енӗсен кунӗ иртмелле. Ҫав куна ҫулталӑк каялла Сочире уҫӑлнӑ Хӗллехи Олимп вӑййисен кунӗпе ҫыхӑнтарнӑ.

Пирӗн республикӑра ҫав кун тӗрлӗ мероприяти ирттерме палӑртаҫҫӗ. Халӑх чи йышлӑ хутшӑнаканнисен шутне «Пирӗн шанчӑкӑн пӑрӗ» тӑркӑч (коньки) спорчӗ пулӗ. Ӑмӑртӑва шуҫ тупанпа профессилле майпа ярӑнакансем те, ун ҫине хутран-ситрен тӑракансем те хутшӑнаяҫҫӗ. Вӑл Ҫӗнӗ Шупашкарти Андриян Николаев ячӗллӗ тӗп стадионта иртмелле.

Ҫӗнӗ Лапсарти йӗлтӗр базинче вара арҫынсемпе хӗрарӑмсем 5 тата 10 километра тупӑшӗҫ. Шупашкарти «Олимп» стадионта спорт уявӗ иртӗ. Вӑл 16 сехетре пуҫланӗ. Унта фигуристсем, шуҫ тупанпа ярӑнакансем, хоккеистсем хӑйсен пултарулӑхне кӑтартӗҫ. Уяв пӑр ҫинчи каҫхи ташӑ каҫӗпе вӗҫленӗ.

Панкрута кӗрсе ӳкнӗ Чӑваш Енри предприятисем РФ Пенси фончӗ умӗнче темиҫешер миллион тенкӗ парӑма кӗрсе кайнӑ. Ку укҫа виҫи 223 мллион тенкех ҫитнӗ. Кунта пени те кӗрет, тӗп парӑм та. Юлашкинчен асӑнни 140 миллион тенкӗрен иртнӗ.

Кӑҫалхи кӑрлачӑн 1-мӗшӗ тӗлне панкрутри предприятисемпе уйрӑм усламҫӑсен хисепӗ 320-е ҫитсе кайнӑ. РФ Пенси фончӗн Чӑваш Енри Уйрӑмӗ пӗлтернӗ тӑрӑх, пенси страхованийӗпе Атӑлҫи пир-авӑр компанийӗ, Етӗрнери тимӗр япаласен савучӗ, «Чӑваш Енӗн авиалинийӗсем» акционерсен обществи, Муркаш районӗнчи «Ударник» федерацин унитарлӑ предприятийӗ, Шупашкарти «Электровӑй» электрооборудовани савучӗ, Ҫӗнӗ Шупашкарти «Ремсервис» муниципалитет предприятийӗ, Канаш районӗнчи «Керамика» тулли мар явпалӑ общество уйрӑмах пысӑк парӑмлӑ.

Кӑрлачӑн 24-мӗшӗнчен пуҫласа нарӑс уйӑхӗн 1-мӗшӗччен Шупашкарта Шотланди культурин фестивалӗ иртет.

Роберт Бернс поэта халалланӑ фстивальпе килӗшӳллӗн икӗ конкурс йӗркелеҫҫӗ. Пӗри — ачасен ӳкерчӗкӗсен «Юмахри Шотланди» конкурс тата сӑвӑ вулакансен «Манӑн чӗре — тусем ҫинче» конкурсӗ.

Фестивале Мускаври Scottish SpiritS пултарулӑх ушкӑнӗ пӗрремӗш хут хутшӑнать. Вӑл ачасене «Зеленое знамя фей» (чӑв. Фейӑсен симӗс ялавӗ) интерактивлӑ Шотланди юмахне кӑтартӗ.

Мускаври паллӑ аккордионист Анатолий Исаев та фестивале хутшӑнӗ. Шотланди культурипе шупашкарсем кӑна мар, Ҫӗнӗ Шупашкарта пурӑнакансем те пуллашма пултараҫҫӗ. Унти 11-мӗш шкулта музыкӑпа литература каҫӗ йӗркелӗҫ.

Фестиваль пӗрремӗш хут иртмест. Ун пирки официаллӑ сайтӗнче ытларах пӗлме пулать: http://scotincheb.jimdo.com.

Пӗлтӗр ҫӗршывра лару-тӑру йывӑрланнӑ май лавкка сентрисем ҫинчи хаксем те ҫӗпре пек йӳҫсе хӑпарма пуҫларӗҫ. Раштав уйӑхӗнче ҫынсем йӑлара усӑ курмалли техникӑна черет тӑрса илнине хам та курнӑччӗ. Лавккара халӑх хӗвӗшнине кура хуҫисем тӗлӗрмерӗҫ — хаксене ҫавӑнтах хӑпартса хучӗҫ. Хӑшӗ-пӗри виҫшер-тӑватшар телевизор туянни пирки те илтрӗм. Халӗ ҫавскерсем вӗсене сутаймаҫҫӗ имӗш — лавккари хаксем кӑшт чакнӑ. Туяннӑ техникӑна вара лешсен йӳнӗрехпе сутас килмест-мӗн.

Ку ҫапла-ха та… Каллех хаксем пирки сӑмах. Ҫӗнӗ Шупашкарти прокуратурӑра «хӗрӳ лини» ӗҫлеме тытӑннӑ. Унта шӑнкӑравласа ҫыртакан хаксем пирки пӗлтерме пулать.

Шӑнкӑравсене 78-56-60, 78-58-25 номерсемпе йышӑнаҫҫӗ. Хӑш лавккара хак хӑпарнине пӗлтерсен унӑн адресне каламалла.

Сӑмах май, кунашкал «хӗрӳ лини» Шупашкарта та пӗлтӗрхи раштав уйӑхӗнче ӗҫлеме пуҫланӑ.

Ҫӗнӗ Мускаври Руднево ялӗнче вырнаҫнӑ «Снежана» аш-какай комбинатӗнче ӗнер, кӑрлачӑн 15-мӗшӗнче, инкек сиксе тухнӑ. Газ баллонӗ сирпӗннипе унта вут-ҫулӑм алхасма тытӑннӑ, 11 ҫын аманнӑ, вӗсенчен иккӗшне пульницӑна хунӑ.

Ҫӗршывӑн Инкеклӗ ӗҫсен министерстви вертолет явӑҫтарни пирки пӗлтернӗ.

— Ҫулӑм 2500 тӑваткал метр калӑпӑш ҫинче алхасма тытӑннӑ, — пӗлтернӗ федераци шайӗнчи информаци агентствисем. — 1200 тӑваткал метр калӑпӑш лаптӑкра стена ишӗлсе аннӑ.

Аш-какай комбинатӗнчен 30-а яхӑн ҫынна илсе тухнӑ. Унта Чӑваш Енре ҫуралнӑ виҫӗ ҫын ӗҫленӗ иккен. Предприятире хуралҫӑра пилӗк ҫула яхӑн ӗҫлекен Ҫӗнӗ Шупашкар хӗрарӑмӗ Ирина каланӑ тӑрӑх, инкек пулнӑ вӑхӑтра вӑл черетлӗ смена хыҫҫӑн ҫывӑрнӑ (унта ӗҫлекенсем комбинат территорийӗнчех, ятарласа уйӑрнӑ пӳлӗмсенче пурӑнаҫҫӗ иккен). Хытӑ сасӑ илтсе вӑраннӑ хыҫҫӑн чӳрече патне чупса пынӑ. Цехран тӗтӗм тухнине асӑрханӑ, ҫӑлавҫӑсем ҫынсене кӑларнине курнӑ. Хайхи хӗрарӑм Чӑваш Ен ҫыннисем суранланманнине пӗлтернӗ.

Шӑматкун, кӑрлачӑн 17-мӗшӗнче, коммунистсем митинга тухасшӑн. Кун пирки Чӑваш Патшалӑх Канашӗн депутачӗ Дмитрий Евсеев хӑйӗн блогӗнче ӗнер ҫырнӑ. Митинг Чапаев скверӗнче 11 сехетре пуҫланмалла-мӗн.

«Ҫӗнӗ ҫул умӗн пирӗн пата шкул ҫулне ҫитменнисен ашшӗ-амӑшӗ тухрӗ. Вӗсем Ҫӗнӗ Шупашкарти ашшӗ-амӑшӗ хӑй вӑхӑтӗнче митинга пуҫтарӑннӑ евӗр пухӑнасшӑн, — тенӗ вӑл унта. — Каникул вӑхӑтӗнче хирӗҫлев акцине ирттернин усси ҫук — халӑха пуҫтарма май килместчӗ-тӗр. Митинга уйӑх вӗҫӗнче ирттерме шутланӑччӗ. Анчах малтан палӑртнине пурнӑҫ тӳрлетӳ кӗртсе пырать. Коммуналлӑ тӳлевпе тата апат-ҫимӗҫ хакланнипе кӑмӑлсӑр хула ҫыннисем час-часах шӑнкӑравлаҫҫӗ. Тӗплӗ юсавшӑн квитанцисем уяв умӗн пама тытӑнни ӑнланманлӑх уйрӑмах ҫуратать».

Тӗплӗ юсав пирки каласан, квитанцисенче тӳлев вӑхӑтне кӑрлачӑн 10-мӗшӗччен тесе кӑтартнӑ-мӗн. Уяв кунӗсене пӑхмасӑрах ҫынсем тӳлеме ӑнтӑлнӑ пулать. Анчах комисси виҫине хӑш-пӗр банк тӳлевӗн 20-25 проценчӗ таран ҫитернӗ имӗш.

Ҫӗнӗ Шупашкарти ачасем сивӗ шкулта вӗренеҫҫӗ. Пур ҫӗрте те мар-ха, хулари 9-мӗш номерлӗ вӗренӳ учрежденийӗнче.

Сивӗ пӳлӗмсенче пӗлӳ тӗнчине шӗкӗлчеме тивни пирки пуҫламӑш класра вӗренекен пӗр хӗрача массӑллӑ информаци хатӗрӗсенчен пӗрине систернӗ. Варвара Пугачева 12 градуслӑ классенче урок иртни пирки ӗнентернӗ. «Ҫиелти тумтирпе ларма тивет», — ҫине тӑрсах ӑнлантарнӑ хӗр пӗрчӗк.

Чӑн та, суйман вӑл. Хӗллехи каникул хыҫҫӑн сивӗ пӳлӗмсене лекнине шкул пуҫлӑхӗ Наталья Бутюнина та ҫирӗплетнӗ. «Ӑшӑ пӑрӑхӗнче сывлӑш пухӑннӑ пулинех. Специалистсем халӗ ку кӑлтӑка пӗтерессипе тимлеҫҫӗ», — тенӗ вӑл.

Чӑваш Енре коммуналлӑ тӑкаксен тӳлевӗ ҫитес ҫур ҫулта улшӑнмасса пӗлтереҫҫӗ. Анчах — ҫуллаччен ҫеҫ.

Улшӑнусем утӑ уйӑхӗнче пулмалла. Ытларах ҫакна Ҫӗнӗ Шупашкартапурӑнакансем туйса илӗҫ. Унта тарифсем 15% ӳсӗҫ.

Шупашкарта, Ҫӗнӗ Лапсарта, Ҫӗмӗрлере ку кӑтарту кӑшт сахалрах — 12% яхӑн. Ытти ҫӗрте 11,2 процент хӑпарӗ.

Ӑшӑ энергийӗ 100% шайра юлӗ. Утӑ уйӑхӗн 1-мӗшӗнчен вара 8,8% хӑпарӗ. Сивӗ шывшӑн тата ӑна юхтарса кӑларнишӗн кӑрлачӑн 1-мӗшӗнчен раштав уйӑхӗнчи пекех тӳлемелле. Утӑ уйӑхӗн 1-мӗшӗнчен 12,2% ытларах тӳлеме тивӗ.

Ҫулла электроэнерги те 7,5% хӑпарать. 1 киловатшӑн 2 тенкӗ те 80 пус кӑларса хумалла пулӗ. Ялта пурӑнакансем 1 тенкӗ те 96 пус тӳлӗҫ.

Ҫутҫанталӑк газӗ пирки хальлӗхе нимӗн те каламан. Анчах вӑл та 7,5% хӑпарма пултарать.

ЧР Элтеперӗ Михаил Игнатьев ЖКХ хакӗсем ӳснӗ чухне сахал тупӑшлӑ ҫемьесене пулӑшмаллине пӗлтернӗ.